Washington, D.C. – Nước Mỹ đang đứng trước bờ vực một cuộc khủng hoảng chính trị - tài chính mới khi hạn chót cấp vốn cho chính phủ liên bang chỉ còn tính bằng giờ. Bế tắc giữa hai đảng lớn tại Quốc hội khiến nguy cơ đóng cửa chính phủ (government shutdown) lần đầu tiên sau gần bảy năm trở thành hiện thực. Trong bối cảnh đó, Tổng thống Donald Trump làm dấy lên làn sóng tranh cãi khi tuyên bố sẵn sàng sa thải hàng loạt công chức liên bang thay vì chỉ cho họ nghỉ phép tạm thời như những lần trước.

Nguy cơ 750.000 nhân viên bị ảnh hưởng

Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), nếu chính phủ thực sự đóng cửa, có tới 750.000 nhân viên liên bang có thể bị tạm thời cho nghỉ việc không lương. Đây vốn đã là con số khổng lồ, và phát biểu của Trump càng gây hoang mang khi ông nhấn mạnh khả năng “sa thải vĩnh viễn” một phần lực lượng lao động công quyền.

Trump phát biểu: “Chúng ta có thể làm được rất nhiều, và điều đó chỉ có thể thực hiện được nhờ Đảng Dân chủ.” Lời lẽ này được nhiều nhà quan sát coi là vừa đe dọa, vừa nhằm tạo áp lực chính trị.

Trong lịch sử, chính phủ Mỹ từng nhiều lần đóng cửa, điển hình là giai đoạn 2018–2019 kéo dài hơn 5 tuần dưới nhiệm kỳ đầu của Trump. Tuy nhiên, việc gắn kịch bản này với sa thải vĩnh viễn lại là điểm mới, phản ánh cách tiếp cận cứng rắn của ông trước thềm cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ 2026.

Đấu đá chính trị căng thẳng

Căn nguyên của bế tắc hiện nay nằm ở tranh chấp ngân sách.

• Đảng Dân chủ muốn gắn gia hạn chi tiêu với việc mở rộng trợ cấp chăm sóc sức khỏe và đảo ngược cắt giảm ngân sách Medicaid trong luật thuế thời Trump.

• Đảng Cộng hòa lại kiên quyết đòi một dự luật “sạch”, tức chỉ cấp ngân sách ngắn hạn đến 21/11 mà không kèm theo bất kỳ điều khoản chính sách gây tranh cãi nào.

Thượng nghị sĩ Chuck Schumer, lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện, cáo buộc Trump và đảng Cộng hòa muốn “bắt nạt” để thông qua một dự luật mang tính đảng phái. Ông nhấn mạnh: “Họ sẽ không thành công. Đây là lý do tại sao chúng ta đang tiến tới một cuộc đóng cửa chính phủ.”

Ngược lại, phía Cộng hòa không ngần ngại gọi tình huống hiện tại là “Schumer shutdown” – một chiến lược ngôn từ nhằm đẩy trách nhiệm về phía đối thủ.

Tác động đến nền kinh tế và thị trường tài chính

Mối lo ngại chính phủ đóng cửa đã ngay lập tức khiến thị trường chứng khoán Mỹ biến động. Các nhà đầu tư lo sợ việc công bố dữ liệu kinh tế quan trọng – bao gồm báo cáo việc làm và lạm phát – sẽ bị trì hoãn. Điều này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định về lãi suất sắp tới của Cục Dự trữ Liên bang (Fed).

Không chỉ thị trường tài chính, dịch vụ công cộng như cấp hộ chiếu, an ninh sân bay hay hỗ trợ nông nghiệp cũng sẽ bị đình trệ. Đối với hàng trăm nghìn công chức, kịch bản này đồng nghĩa không có lương trong nhiều tuần, tạo sức ép lớn đến đời sống gia đình.

Giới phân tích cho rằng, nếu Trump thực sự đẩy mạnh “lá bài sa thải hàng loạt”, niềm tin của người dân đối với chính phủ liên bang sẽ bị suy giảm nghiêm trọng, đồng thời gia tăng rủi ro bất ổn xã hội.

Chiến lược chính trị hay rủi ro thực sự?

Nhiều nhà quan sát cho rằng, động thái của Trump có thể là chiến thuật chính trị nhằm củng cố hình ảnh “lãnh đạo cứng rắn” trước thềm bầu cử giữa nhiệm kỳ. Bằng cách đổ lỗi cho đảng Dân chủ và dọa sa thải nhân viên chính phủ, ông vừa gây sức ép trong đàm phán, vừa gửi thông điệp đến cử tri bảo thủ về sự quyết đoán của mình.

Tuy nhiên, chiến lược này cũng mang tính rủi ro cao. Các cuộc thăm dò trước đây từng cho thấy, trong các lần chính phủ đóng cửa, cử tri thường đổ lỗi cho Tổng thống và đảng cầm quyền nhiều hơn phe đối lập. Vì vậy, nếu tình trạng kéo dài, chính Trump và Cộng hòa có thể mất điểm chính trị thay vì giành lợi thế.

Các “đường thoát hiểm” vẫn còn

Dù bế tắc gay gắt, một số kịch bản thỏa hiệp vẫn được đặt lên bàn:

• Gia hạn tín dụng thuế chăm sóc sức khỏe nhưng giảm dần trong các năm tiếp theo.

• Thỏa thuận chi tiêu ngắn hạn để giữ chính phủ hoạt động, đồng thời tiếp tục đàm phán về các điều khoản gây tranh cãi.

Một số nghị sĩ như Lindsey Graham tỏ ra lạc quan rằng, dù có thể xảy ra đóng cửa, nó sẽ chỉ kéo dài ngắn hạn trước khi hai đảng tìm được điểm chung.

Hệ lụy lâu dài

Nếu chính phủ thực sự đóng cửa và Trump kiên quyết giữ lập trường, nước Mỹ có thể phải đối mặt với:

1. Suy giảm lòng tin vào chính phủ liên bang, đặc biệt là trong mắt người lao động công.

2. Thiệt hại kinh tế hàng tỷ USD do ngưng trệ dịch vụ công và chậm trễ dữ liệu kinh tế.

3. Gia tăng phân cực chính trị khi cả hai đảng tiếp tục đổ lỗi cho nhau thay vì tìm tiếng nói chung.

4. Rủi ro xã hội khi hàng trăm nghìn gia đình công chức mất thu nhập trong thời gian dài.

Đặc biệt, nếu Trump thật sự biến lời đe dọa sa thải thành hiện thực, đây sẽ là bước ngoặt chưa từng có trong lịch sử nước Mỹ hiện đại.

Kết luận

Cuộc khủng hoảng ngân sách lần này không chỉ là tranh chấp chính trị thường niên mà còn phản ánh sự chia rẽ ngày càng sâu sắc trong nội bộ Hoa Kỳ. Quyết định và lời nói của Trump đã biến nó thành một phép thử lớn cho cả hệ thống.

Liệu chính phủ Mỹ có một lần nữa tránh được kịch bản đóng cửa nhờ một thỏa thuận vào phút chót, hay sẽ bước vào chu kỳ bất ổn mới với những hệ quả chính trị – kinh tế khó lường? Câu trả lời sẽ phụ thuộc vào khả năng nhượng bộ của cả hai đảng, nhưng chắc chắn, cái giá phải trả lần này sẽ cao hơn nhiều so với những lần trước.

Từ tháng 10/2025, nhiều chính sách kinh tế - xã hội quan trọng của Việt Nam đồng loạt có hiệu lực, phản ánh quyết tâm của Chính phủ trong việc tăng cường minh bạch tài chính, hội nhập quốc tế và khuyến khích đổi mới. Trong số đó, quy định chuyển khoản ngân hàng bắt buộc cho giao dịch vàng trên 20 triệu đồng được xem là bước ngoặt lớn, nhằm kiểm soát dòng tiền và giảm rủi ro trong một thị trường vốn luôn nhạy cảm.

Giao dịch vàng: Minh bạch hóa bằng chuyển khoản ngân hàng

Theo Nghị định 232/2025, kể từ ngày 10/10, tất cả giao dịch vàng có giá trị trên 20 triệu đồng/ngày/khách hàng phải được thực hiện qua tài khoản ngân hàng. Trước đây, thị trường vàng thường dựa chủ yếu vào giao dịch tiền mặt, gây khó khăn cho công tác kiểm soát, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ rửa tiền và trốn thuế.

Việc bắt buộc chuyển khoản sẽ giúp cơ quan quản lý theo dõi được dòng vốn, đồng thời hạn chế tình trạng đầu cơ, thao túng giá. Bên cạnh đó, nghị định còn mở cửa lĩnh vực sản xuất và xuất nhập khẩu vàng miếng, chấm dứt tình trạng độc quyền nhà nước.

Tuy nhiên, để tham gia vào thị trường này, doanh nghiệp phải đáp ứng điều kiện vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng, còn ngân hàng thương mại muốn đăng ký sản xuất vàng miếng phải có vốn ít nhất 50.000 tỷ đồng. Những tiêu chí nghiêm ngặt này đảm bảo chỉ các tổ chức tài chính mạnh, có năng lực quản trị rủi ro mới có thể tham gia, từ đó duy trì sự ổn định của thị trường.

Việt Nam áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu

Một điểm nhấn khác là Nghị định 236/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ 15/10, chính thức áp dụng thuế suất tối thiểu toàn cầu theo chuẩn OECD. Các tập đoàn đa quốc gia có tổng doanh thu hợp nhất từ 750 triệu euro trở lên sẽ phải chịu phần thuế bổ sung nếu mức đóng hiện tại thấp hơn chuẩn quốc tế.

Mục tiêu là ngăn chặn tình trạng chuyển lợi nhuận sang các quốc gia có thuế thấp, đồng thời tăng thu ngân sách trung ương. Việt Nam, bằng cách này, vừa bảo vệ quyền lợi tài chính quốc gia, vừa khẳng định cam kết hội nhập với chuẩn mực toàn cầu về chống xói mòn cơ sở thuế.

Thuế doanh nghiệp: Ưu tiên cho SMEs và đầu tư xanh

Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp 2025, hiệu lực từ 1/10, đưa ra mức thuế theo bậc thang:

• Doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm: thuế suất 15%

• Doanh thu từ 3 - 50 tỷ đồng/năm: thuế suất 17%

Điểm đặc biệt là luật này dành nhiều ưu đãi cho công nghệ cao, trái phiếu xanh, và các dự án giảm phát thải carbon. Doanh nghiệp đáp ứng điều kiện có thể được miễn thuế tối đa 4 năm, sau đó giảm 50% trong tối đa 9 năm.

Chính sách này không chỉ giảm gánh nặng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) mà còn tạo động lực cho nền kinh tế dịch chuyển sang mô hình xanh - sạch - số hóa.

Chính sách công nghiệp: Hỗ trợ sản xuất sạch và kinh tế tuần hoàn

Theo Nghị định 235/2025/NĐ-CP, phạm vi khuyến công được mở rộng cho:

• Doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư công nghiệp

• Làng nghề truyền thống

• Ngành công nghệ xanh, kinh tế tuần hoàn, sản xuất ít phát thải

Những đối tượng này sẽ được hưởng nhiều hỗ trợ từ nhà nước trong việc tiếp cận vốn, công nghệ và chương trình chuyển đổi số. Qua đó, chính sách công nghiệp mới không chỉ giúp bảo tồn nghề truyền thống mà còn hướng tới phát triển bền vững.

Đổi mới sáng tạo: Hành lang pháp lý táo bạo

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025, có hiệu lực từ 1/10, tạo bước đột phá khi chính thức công nhận “đổi mới sáng tạo” là thuật ngữ pháp lý. Đặc biệt, các thí nghiệm khoa học có kiểm soát được miễn trừ trách nhiệm dân sự, hành chính và thậm chí hình sự, nếu tuân thủ đầy đủ quy trình an toàn.

Điều này mang lại lá chắn pháp lý cho các nhà nghiên cứu và startup công nghệ khi thực hiện thử nghiệm rủi ro cao vì lợi ích cộng đồng, mở ra cơ hội cho Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới của khu vực.

Hạ tầng số: Tài khoản giao thông thay thế thu phí ETC

Nghị định 119/2024/NĐ-CP, hiệu lực từ 1/10, yêu cầu tất cả chủ xe phải chuyển đổi tài khoản thu phí ETC sang tài khoản giao thông gắn liền với hệ thống thanh toán điện tử cá nhân. Người không chuyển đổi sẽ không được hưởng dịch vụ thu phí không dừng.

Đây là bước tiến quan trọng trong mục tiêu không dùng tiền mặt và tích hợp dữ liệu quốc gia, giúp quản lý giao thông minh bạch và hiệu quả hơn.

Giáo dục: Kỷ luật học sinh theo hướng phát triển

Một thay đổi nhân văn đến từ Thông tư 19/2025: từ ngày 31/10, Bộ Giáo dục chính thức bãi bỏ hình thức đình chỉ học tập. Thay vào đó, kỷ luật được thay bằng biện pháp phát triển:

• Tiểu học: chỉ cảnh cáo hoặc yêu cầu xin lỗi

• THCS, THPT: tự đánh giá, cảnh cáo chính thức, hoặc tư vấn

Đồng thời, có thêm hình thức “thư khen thưởng” để khuyến khích học sinh nỗ lực tự hoàn thiện. Đây là dấu hiệu cho thấy giáo dục Việt Nam đang tiến tới mô hình lấy học sinh làm trung tâm, giảm áp lực và xây dựng môi trường học tập tích cực.

Tổng kết

Nhìn tổng thể, loạt chính sách có hiệu lực trong tháng 10/2025 cho thấy Việt Nam đang chuyển đổi đa ngành:

• Tài chính - ngân hàng: Minh bạch hóa giao dịch vàng, chống trốn thuế toàn cầu.

• Doanh nghiệp: Giảm thuế cho SMEs, ưu đãi cho đầu tư xanh.

• Công nghiệp: Mở rộng hỗ trợ làng nghề, sản xuất sạch, công nghệ cao.

• Đổi mới: Tạo hành lang pháp lý cho nghiên cứu mạo hiểm.

• Hạ tầng số: Tích hợp dữ liệu qua tài khoản giao thông.

• Giáo dục: Thay trừng phạt bằng phát triển nhân cách.

Những bước đi này phản ánh rõ định hướng: minh bạch - bền vững - sáng tạo - nhân văn. Trong bối cảnh toàn cầu hóa mạnh mẽ, Việt Nam không chỉ “đuổi kịp” mà còn đang dần hòa nhập vào hệ thống luật chơi quốc tế, đồng thời xây dựng một nền kinh tế số và xã hội công bằng hơn.

Chính phủ Hoa Kỳ đã chính thức đóng cửa sau khi Quốc hội không đạt được thỏa thuận tài trợ trước hạn chót nửa đêm, đánh dấu lần đóng cửa đầu tiên sau gần bảy năm. Khi các cơ quan liên bang ngừng những hoạt động không thiết yếu, thị trường tài chính Mỹ và toàn cầu ngay lập tức phản ứng với sự lo lắng gia tăng, khác biệt rõ so với những lần bế tắc ngân sách trước đây.

Hợp đồng tương lai chứng khoán Mỹ sụt giảm ngay đầu phiên giao dịch thứ Tư: Nasdaq 100 mất 1%, S&P 500 giảm 0,8%. Đồng đô la Mỹ yếu đi, khi chỉ số Bloomberg Dollar Spot hạ 0,1%, trong khi lợi suất trái phiếu kho bạc 10 năm nhích lên 4,16%, cho thấy sự dịch chuyển sang tài sản an toàn. Chỉ số biến động CBOE VIX bật lên 17,28 điểm – mức cao nhất nhiều tuần. Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy tâm lý phòng thủ đã bao trùm Phố Wall.

Rủi ro lao động và tác động vĩ mô

Khác với những lần trước, lần đóng cửa này mang theo rủi ro lớn hơn khi chính quyền Trump đề xuất sa thải hàng loạt thay vì nghỉ việc tạm thời. Bloomberg Economics ước tính khoảng 640.000 công chức liên bang có thể bị cho nghỉ việc, đẩy tỷ lệ thất nghiệp lên 4,7%. Một cú sốc như vậy có thể làm suy yếu niềm tin tiêu dùng, kéo theo giảm chi tiêu và làm trầm trọng thêm những yếu tố vốn đã khiến nền kinh tế Mỹ mong manh.

Song song, một rủi ro lớn khác là việc ngưng công bố dữ liệu kinh tế quan trọng. Thị trường sẽ không có báo cáo thất nghiệp, đơn đặt hàng nhà máy, và đặc biệt là báo cáo bảng lương tháng 9 – vốn là chỉ báo chính cho sức khỏe thị trường lao động. Thiếu dữ liệu, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) sẽ phải đưa ra quyết định lãi suất trong điều kiện “mù mờ”, làm gia tăng biến động.

Các nhà đầu tư buộc phải chuyển sang dựa nhiều hơn vào dữ liệu khu vực tư nhân như chỉ số sản xuất, dịch vụ ISM hoặc khảo sát việc làm của ADP. Tuy nhiên, những nguồn thay thế này không có độ bao phủ toàn diện như số liệu chính thức, khiến kỳ vọng lãi suất thêm phần thiếu chắc chắn.

Ngành nào chịu tác động mạnh nhất?

Đóng cửa chính phủ không ảnh hưởng đồng đều mà tạo ra những “kẻ thua” và “người thắng” trong thị trường:

• Quốc phòng: Các tập đoàn như Lockheed Martin, RTX hay Boeing khó bị ảnh hưởng ngay vì nguồn vốn cho các dự án trọng điểm thường được bảo đảm. Tuy nhiên, tâm lý nhà đầu tư có thể suy giảm, gây áp lực giá cổ phiếu ngắn hạn. Seaport Global thậm chí còn xem đây là cơ hội mua General Dynamics khi giá giảm.

• Dịch vụ chính phủ và công nghệ: Các công ty như Booz Allen, Leidos, CACI có thể chứng kiến doanh thu chững lại do hợp đồng bị trì hoãn.

• Hàng không: Các hãng vốn đã chịu áp lực nhu cầu suy yếu nay thêm rủi ro từ việc cắt giảm chuyến công tác liên bang và giảm chi tiêu của nhân viên chính phủ bị nợ lương.

• Ngành chu kỳ: Các tập đoàn công nghiệp (Caterpillar, Deere) và ngân hàng lớn (JPMorgan) dễ bị ảnh hưởng khi niềm tin kinh tế suy yếu. Bất ổn kéo dài có thể khiến nhà đầu tư tháo chạy khỏi nhóm này.

Ngược lại, các tài sản phòng thủ và an toàn có khả năng hưởng lợi. Vàng được kỳ vọng tăng thêm, đặc biệt nếu đồng USD tiếp tục yếu. Đồng yên và euro có thể hút dòng tiền trú ẩn. Trái phiếu kho bạc, nhất là kỳ hạn dài, vẫn hấp dẫn với lợi suất cao và rủi ro thấp. Trong chứng khoán, dòng tiền có thể xoay từ nhóm chu kỳ sang phòng thủ như chăm sóc sức khỏe và tiện ích.

Thị trường vàng phản ứng thế nào?

Trong bối cảnh bất ổn, vàng ngay lập tức trở thành tâm điểm trú ẩn của nhà đầu tư. Giá vàng giao ngay tăng mạnh trong phiên sáng thứ Tư, đạt khoảng 3.860–3.900 USD/ounce và chạm đỉnh lịch sử — spot được báo cáo gần 3.875 USD/ounce, trong khi hợp đồng tương lai cũng leo sát khoảng 3.887 USD/ounce. Đà tăng này được hỗ trợ bởi đồng USD suy yếu và làn sóng mua tài sản an toàn khi dữ liệu kinh tế bị gián đoạn do đóng cửa chính phủ; nhiều nhà phân tích đánh giá động lực tăng có thể còn tiếp tục, với mục tiêu tâm lý quanh 4.000 USD/ounce nếu bất ổn kéo dài. 

Rủi ro hệ thống và hiệu ứng toàn cầu

Truyền thống cho thấy thị trường Mỹ thường phục hồi nhanh sau đóng cửa chính phủ. Trong 20 sự cố trước, S&P 500 chỉ ghi nhận biến động trung bình thấp. Tuy nhiên, năm 2025 lại khác: định giá cổ phiếu cao, thanh khoản thị trường mong manh và niềm tin nhà đầu tư yếu.

Điều này khiến ngay cả cú sốc nhỏ cũng có thể thổi bùng những đợt bán tháo lớn do cơ chế bán tự động, ký quỹ và ETF khuếch đại biến động. Wells Fargo cảnh báo rằng không có dữ liệu chính thức, Fed sẽ mất đi “điểm neo” trong định hướng chính sách, ảnh hưởng đến cả cổ phiếu lẫn trái phiếu. RBC cũng nhấn mạnh dữ liệu khu vực tư nhân sẽ trở nên quan trọng chưa từng có, nhưng độ tin cậy vẫn là dấu hỏi.

Ở tầm toàn cầu, việc Mỹ – nền kinh tế lớn nhất thế giới – đóng cửa kéo dài có thể gây hiệu ứng lan tỏa mạnh:

• Thị trường mới nổi có thể chịu áp lực rút vốn do biến động USD và trái phiếu Mỹ.

• Dòng vốn quốc tế có thể chuyển dịch về châu Âu hoặc Nhật Bản, hưởng lợi từ tâm lý trú ẩn.

• Thương mại toàn cầu có thể bị gián đoạn gián tiếp khi các cơ quan liên bang Mỹ liên quan đến kiểm định, hải quan và cấp phép hoạt động chậm trễ.

Bước lùi tạm thời hay khởi đầu biến động mới?

Việc đóng cửa chính phủ Mỹ lần này không chỉ là một bế tắc chính trị mang tính biểu tượng, mà là sự kiện mang rủi ro thực sự cho thị trường. Nó ảnh hưởng đến dữ liệu kinh tế, làm suy yếu triển vọng chính sách tiền tệ, tạo áp lực cho các ngành nhạy cảm với chi tiêu liên bang, và làm tăng biến động toàn cầu.

Lịch sử cho thấy khả năng phục hồi, nhưng bối cảnh 2025 khác biệt: lao động mong manh, căng thẳng địa chính trị, và định giá chứng khoán cao. Do đó, nhiều nhà phân tích lo ngại rằng đây có thể không chỉ là “cú trượt” ngắn hạn mà là tín hiệu mở đầu cho giai đoạn bất ổn mới.

Trong khi nhà đầu tư ngắn hạn tìm kiếm nơi trú ẩn ở vàng, trái phiếu và đồng yên, câu hỏi lớn hơn vẫn là: Quốc hội Mỹ có thể sớm tháo gỡ bế tắc hay để nền kinh tế toàn cầu tiếp tục lao đao theo hiệu ứng domino?