Thị trường vàng toàn cầu vừa trải qua một phiên đầy biến động khi kim loại quý này trượt khỏi mức kỷ lục mới được thiết lập sau quyết định cắt giảm lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Dù vẫn duy trì xu hướng tăng trưởng mạnh mẽ trong năm nay, giá vàng hiện đang chịu áp lực từ giọng điệu thận trọng của Fed, biến động chính trị tại Washington và sự thay đổi trên thị trường trái phiếu cũng như đồng đô la Mỹ.

Fed cắt giảm lãi suất: Kích thích nhưng không “ôn hòa”

Hôm thứ Tư, Fed đã công bố quyết định được mong đợi từ lâu: hạ lãi suất chuẩn thêm 0,25 điểm phần trăm. Đây là lần cắt giảm đầu tiên trong chu kỳ mới, đi kèm với dự báo sẽ có thêm ít nhất hai lần giảm khác trong năm 2025. Động thái này ban đầu đã kích thích thị trường vàng, đẩy giá kim loại quý lên mức kỷ lục mới 3.707,57 USD/ounce.

Thông thường, lãi suất thấp hơn có lợi cho vàng vì kim loại này không mang lại lợi suất cố định. Khi chi phí cơ hội nắm giữ vàng giảm, nhu cầu tăng mạnh, đặc biệt trong bối cảnh các nhà đầu tư tìm kiếm tài sản trú ẩn. Tuy nhiên, sau cú tăng vọt, vàng nhanh chóng đảo chiều giảm 0,8% khi đóng cửa phiên. Lý do nằm ở phát biểu của Chủ tịch Fed Jerome Powell.

Tín hiệu “cứng rắn” từ Powell và tác động thị trường

Trong buổi họp báo, ông Powell bày tỏ lo ngại về áp lực lạm phát, đặc biệt từ yếu tố thuế quan. Ông khẳng định Fed đang ở trong tình huống phải đánh giá “từng cuộc họp” để quyết định các động thái tiếp theo, thay vì theo đuổi lộ trình nới lỏng rõ ràng. Điều này khiến thị trường thất vọng, bởi nhiều nhà đầu tư kỳ vọng một Fed “ôn hòa” hơn, sẵn sàng hạ lãi suất mạnh tay để kích thích kinh tế.

Hệ quả là lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ tăng trở lại trên toàn bộ đường cong, đồng đô la phục hồi, và vàng – vốn nhạy cảm với cả hai yếu tố – chịu áp lực giảm giá. Sự kết hợp này phản ánh trạng thái căng thẳng khi thị trường phải cân nhắc giữa triển vọng lãi suất thấp hơn và nguy cơ Fed vẫn giữ lập trường cứng rắn trước lạm phát.

Vàng vượt trội so với chứng khoán và tài sản khác

Dù biến động ngắn hạn, không thể phủ nhận rằng vàng đang trong một chu kỳ tăng mạnh mẽ. Tính từ đầu năm, giá vàng đã tăng gần 40%, vượt xa hiệu suất của các tài sản lớn như chỉ số S&P 500. Đặc biệt, giá vàng đã vượt qua cả mức kỷ lục điều chỉnh theo lạm phát được thiết lập vào năm 1980 – một cột mốc quan trọng trong lịch sử thị trường.

Đà tăng này không chỉ xuất phát từ chính sách tiền tệ mà còn từ nhiều yếu tố nền tảng: nhu cầu trú ẩn an toàn trong bối cảnh căng thẳng thương mại và địa chính trị, hoạt động mua vàng dự trữ từ các ngân hàng trung ương, và dòng vốn lớn chảy vào các quỹ ETF vàng. Điều đó cho thấy sức hấp dẫn của kim loại quý không đơn thuần phụ thuộc vào lãi suất, mà còn được thúc đẩy bởi bối cảnh toàn cầu bất ổn.

Chính trị Mỹ và nguy cơ lung lay tính độc lập của Fed

Một yếu tố khác đang làm gia tăng sự bất ổn là tình hình chính trị Mỹ. Quyết định lãi suất vừa qua được đưa ra trong bối cảnh chưa từng có tiền lệ: Thống đốc Lisa Cook của Fed đang vướng vào cuộc chiến pháp lý với Tổng thống Donald Trump, người tìm cách phế truất bà vì cáo buộc gian lận thế chấp.

Chính quyền Trump cũng nhanh chóng bổ nhiệm Stephen Miran vào ghế tạm thời trong Hội đồng Thống đốc. Đáng chú ý, Miran là người duy nhất bỏ phiếu phản đối mức cắt giảm 0,25 điểm phần trăm, thay vào đó ủng hộ giảm 0,5 điểm. Sự xuất hiện của yếu tố chính trị trong quyết định chính sách tiền tệ đã khiến nhiều nhà quan sát lo ngại về tính độc lập của Fed – vốn được xem là nền tảng duy trì niềm tin vào hệ thống tài chính Mỹ.

Nếu sự can thiệp chính trị gia tăng, vàng – vốn luôn phản ứng mạnh với rủi ro niềm tin – có thể hưởng lợi dài hạn. Lịch sử cho thấy, mỗi khi thị trường nghi ngờ về sự ổn định chính trị hoặc chính sách tiền tệ, nhu cầu vàng sẽ bùng nổ.

Dự báo giá vàng: Ngưỡng 5.000 USD trong tầm mắt?

Nhiều tổ chức tài chính lớn đang tỏ ra lạc quan về triển vọng giá vàng. Goldman Sachs nhận định, chỉ cần 1% lượng trái phiếu kho bạc Mỹ do tư nhân nắm giữ được chuyển đổi sang vàng, giá kim loại quý này có thể tiến gần 5.000 USD/ounce. Trong khi đó, Deutsche Bank vừa nâng dự báo giá vàng lên 4.000 USD/ounce, cho rằng đà tăng vẫn còn mạnh mẽ trong bối cảnh nhu cầu trú ẩn chưa hạ nhiệt.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng chặng đường đi lên sẽ không tuyến tính. Biến động mạnh trong ngắn hạn là khó tránh khỏi, nhất là khi Fed gửi tín hiệu “thận trọng” và đồng đô la còn nhiều yếu tố hỗ trợ. Nhà đầu tư được khuyến nghị phân bổ vàng như một phần trong chiến lược phòng thủ thay vì đặt cược quá lớn vào mức giá kỷ lục.

Triển vọng ngắn hạn và dài hạn

Trong ngắn hạn, vàng có thể tiếp tục dao động quanh vùng 3.600 – 3.700 USD/ounce khi thị trường tiêu hóa tín hiệu chính sách mới của Fed. Dữ liệu kinh tế Mỹ sắp công bố, đặc biệt liên quan đến lạm phát và việc làm, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng giá.

Về dài hạn, xu hướng tăng vẫn được củng cố bởi ba yếu tố: sự dịch chuyển trong dự trữ ngoại hối toàn cầu, rủi ro địa chính trị, và niềm tin vào sự độc lập của Fed. Nếu những biến số này diễn biến theo hướng bất lợi cho thị trường tài chính truyền thống, vàng có thể tiếp tục hành trình lập đỉnh mới.

Kết luận

Phiên điều chỉnh vừa qua của vàng không phải là dấu hiệu kết thúc xu hướng tăng, mà phản ánh sự nhạy cảm của kim loại quý với kỳ vọng chính sách và biến động kinh tế – chính trị toàn cầu. Với mức tăng gần 40% từ đầu năm và dự báo có thể đạt 4.000 – 5.000 USD/ounce, vàng đang giữ vị thế là tài sản trú ẩn hàng đầu. Tuy nhiên, để tận dụng tốt cơ hội, nhà đầu tư cần theo dõi sát diễn biến chính sách tiền tệ của Fed cũng như rủi ro chính trị ngày càng gia tăng tại Mỹ.

Ngày 18/9, thị trường ngoại hối Việt Nam ghi nhận diễn biến đáng chú ý: tỷ giá USD trong nước giảm nhẹ trên cả kênh ngân hàng chính thức và thị trường phi chính thức. Điều này tạo nên sự trái ngược rõ rệt với xu hướng quốc tế, khi đồng bạc xanh đang hồi phục mạnh sau quyết định cắt giảm lãi suất 0,25% của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Sự khác biệt này không chỉ phản ánh bức tranh kinh tế toàn cầu và trong nước, mà còn cho thấy sự chủ động của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) trong điều hành chính sách tiền tệ.

Tỷ giá USD tại Việt Nam: Điều chỉnh giảm bất chấp xu hướng quốc tế

Theo công bố từ NHNN, tỷ giá trung tâm ngày 18/9 được niêm yết ở mức 25.186 VND/USD, giảm 12 đồng so với phiên trước. Trong biên độ ±5% mà NHNN cho phép, tỷ giá trần và sàn tương ứng là 26.445 VND/USD và 23.927 VND/USD.

Trên thị trường chính thức, tỷ giá mua – bán tại Sở Giao dịch duy trì ở mức 23.977 – 26.395 VND/USD, không thay đổi nhiều so với các phiên trước. Trong khi đó, trên thị trường chợ đen, USD giao dịch quanh mức 26.440 – 26.540 VND/USD, ổn định so với sáng hôm trước, phản ánh tâm lý nhà đầu tư khá vững vàng.

Các ngân hàng thương mại đồng loạt hạ giá niêm yết USD:

• Vietcombank: 26.135 (mua) – 26.445 (bán), giảm 12 đồng mỗi chiều.

• BIDV: 26.178 – 26.445, giảm 17 đồng (mua vào) và 12 đồng (bán ra).

• VietinBank: 26.189 – 26.445, giữ nguyên giá mua vào nhưng giảm 12 đồng ở chiều bán.

Việc đồng loạt điều chỉnh giảm cho thấy nhu cầu USD trong nước đang khá yếu, đồng thời áp lực đầu cơ, tích trữ ngoại tệ không quá lớn. Sự ổn định này phản ánh niềm tin vào chính sách điều hành tỷ giá của NHNN, đặc biệt trong bối cảnh lạm phát trong nước vẫn được kiểm soát tốt.

Diễn biến trái chiều: USD toàn cầu phục hồi sau động thái từ Fed

Trên thị trường quốc tế, đồng bạc xanh lại thể hiện xu hướng hoàn toàn khác. Chỉ số DXY – thước đo sức mạnh của USD so với rổ 6 đồng tiền chủ chốt – tăng 0,4% lên 97,04 điểm. Đây là mức tăng khá bất ngờ khi Fed vừa quyết định cắt giảm lãi suất 0,25%, động thái vốn thường làm suy yếu đồng USD.

Nguyên nhân chính đến từ việc động thái cắt giảm lãi suất lần này đã được thị trường dự báo từ trước, nên kỳ vọng đã phản ánh vào giá. Thay vào đó, giới đầu tư tập trung nhiều hơn vào triển vọng tăng trưởng kinh tế Mỹ và những tín hiệu lạc quan từ Fed.

Các yếu tố hỗ trợ USD quốc tế

Sự phục hồi của USD không chỉ nhờ vào chính sách tiền tệ mà còn đến từ nền tảng kinh tế vĩ mô vững chắc của Mỹ:

1. Triển vọng tăng trưởng tích cực: Fed nâng dự báo GDP năm 2025 từ 1,4% lên 1,6%, thể hiện niềm tin vào sức mạnh nội tại của nền kinh tế Mỹ.

2. Lạm phát hạ nhiệt: Fed dự báo lạm phát sẽ kết thúc năm 2025 ở mức 3%, giảm xuống 2,6% vào 2026, tiến gần hơn mục tiêu 2%. Điều này củng cố niềm tin vào kịch bản “hạ cánh mềm”.

3. Dữ liệu sản xuất mạnh mẽ: Chỉ số sản xuất công nghiệp tháng 8 của Mỹ vượt kỳ vọng, qua đó khẳng định khu vực sản xuất vẫn là động lực tăng trưởng quan trọng.

4. Niềm tin đầu tư: Sự kết hợp giữa chính sách tiền tệ nới lỏng và dữ liệu kinh tế tích cực đã giúp đồng USD giữ vững vai trò tài sản trú ẩn an toàn, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn tiềm ẩn nhiều bất ổn.

Như vậy, dù về lý thuyết, lãi suất thấp hơn sẽ làm giảm sức hấp dẫn của đồng bạc xanh, nhưng thực tế USD lại được hưởng lợi nhờ triển vọng kinh tế sáng sủa và kỳ vọng thị trường ổn định hơn.

Vì sao tỷ giá trong nước giảm ngược chiều?

Điểm khác biệt lớn nằm ở yếu tố nội địa. Dù USD quốc tế mạnh lên, nhưng tại Việt Nam, các yếu tố sau đã góp phần khiến tỷ giá giảm nhẹ:

• Nhu cầu USD yếu: Do hoạt động nhập khẩu chưa tăng đột biến, trong khi dòng vốn FDI và kiều hối vẫn duy trì ổn định, nên cầu ngoại tệ ở mức vừa phải.

• Lạm phát thấp: Chỉ số CPI trong nước duy trì ở mức kiểm soát, giúp NHNN không phải tạo áp lực lên tỷ giá để kiềm chế giá cả hàng hóa.

• Chính sách tiền tệ thận trọng: NHNN tiếp tục can thiệp linh hoạt để giữ ổn định thị trường ngoại hối, vừa tránh tình trạng găm giữ USD, vừa bảo đảm dự trữ ngoại hối quốc gia.

• Tâm lý thị trường ổn định: Khi chợ đen và ngân hàng có diễn biến tương đồng, nhu cầu đầu cơ giảm xuống, qua đó giúp tỷ giá không bị biến động bất thường.

Triển vọng sắp tới

Trong ngắn hạn, tỷ giá USD tại Việt Nam nhiều khả năng tiếp tục ổn định, bởi chính sách điều hành của NHNN vẫn duy trì nguyên tắc “ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát và hỗ trợ tăng trưởng”. Tuy nhiên, nhà đầu tư cần lưu ý một số yếu tố có thể ảnh hưởng trong thời gian tới:

1. Biến động từ Fed: Nếu Fed tiếp tục điều chỉnh lãi suất trong những tháng tới, dòng vốn quốc tế có thể thay đổi, tác động gián tiếp đến Việt Nam.

2. Cán cân thương mại: Thặng dư xuất khẩu giúp giảm áp lực lên tỷ giá, nhưng nếu xuất khẩu chậm lại trong quý IV, cầu USD nhập khẩu có thể gia tăng.

3. Tình hình địa chính trị: Các bất ổn toàn cầu như chiến sự, giá dầu thô biến động hay căng thẳng thương mại có thể tác động đến tâm lý giữ USD.

Tỷ giá VND/USD: Ổn định nhờ chính sách nội địa giữa sóng gió toàn cầu

Sự trái ngược giữa tỷ giá USD trong nước và quốc tế ngày 18/9 cho thấy mức độ độc lập tương đối của thị trường ngoại hối Việt Nam. Trong khi đồng bạc xanh phục hồi mạnh trên thế giới nhờ triển vọng tăng trưởng kinh tế Mỹ, thì tại Việt Nam, tỷ giá vẫn giảm nhẹ nhờ sự kết hợp của cung cầu ổn định, lạm phát thấp và chính sách điều hành linh hoạt từ NHNN.

Điều này không chỉ giúp thị trường trong nước duy trì ổn định mà còn khẳng định tính hiệu quả của các biện pháp quản lý tiền tệ. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, việc theo dõi sát sao chính sách của Fed cũng như cân đối cung cầu ngoại tệ trong nước sẽ là chìa khóa để giữ vững sự ổn định của tỷ giá VND/USD trong thời gian tới.

Một quyết định mang tính bước ngoặt

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) vừa thực hiện đợt cắt giảm lãi suất đầu tiên trong năm 2025, đưa biên độ mục tiêu lãi suất liên bang xuống mức 4,00% – 4,25%. Động thái này chấm dứt chín tháng giữ nguyên lãi suất kể từ tháng 12/2024 và được đưa ra sau cuộc bỏ phiếu nhiều bất đồng.

Việc cắt giảm 25 điểm cơ bản cho thấy Fed đã buộc phải thay đổi cách tiếp cận thận trọng trước đây, nhằm đối phó với tín hiệu suy yếu của thị trường lao động, đồng thời vẫn phải cân bằng với rủi ro lạm phát chưa được kiểm soát. Ngay trong thông cáo, Fed cũng cho biết dự kiến sẽ còn hai đợt giảm nữa trước khi năm 2025 kết thúc.

Nội bộ chia rẽ – dấu hiệu bất ổn rộng hơn

Dù đa số ủng hộ quyết định, sự phản đối của tân Thống đốc Stephen Miran đã làm nổi bật mâu thuẫn trong nội bộ Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC). Miran, từng là cố vấn kinh tế của Tổng thống Trump, cho rằng lẽ ra Fed phải cắt giảm 50 điểm cơ bản để hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho nền kinh tế.

Chủ tịch Jerome Powell nhanh chóng bác bỏ khả năng này, khẳng định không có sự đồng thuận nào cho động thái mạnh tay như vậy. Biểu đồ chấm mới nhất tiếp tục phơi bày sự chia rẽ: chín quan chức Fed dự báo sẽ có ba lần cắt giảm trong năm, sáu người chỉ thấy cần một lần, trong khi một số khác cho rằng có thể không cần cắt giảm hoặc thậm chí đến sáu lần.

Thị trường lao động suy yếu – nguyên nhân trực tiếp

Các số liệu mới nhất cho thấy thị trường việc làm đang mất dần động lực. Tháng 8, kinh tế Mỹ chỉ tạo thêm 22.000 việc làm, trong khi tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 4,3%. Đáng chú ý, dữ liệu tháng 6 đã được điều chỉnh giảm xuống mức mất 13.000 việc làm, thay vì tăng trưởng như công bố trước đó.

Từ chỗ từng mô tả thị trường lao động là “vững chắc”, Fed đã rút hẳn cụm từ này khỏi thông cáo mới. Sự thay đổi trong giọng điệu phản ánh rõ nguyên nhân khiến Fed phải đảo ngược lập trường. Với động thái cắt giảm lãi suất, Fed kỳ vọng sẽ ngăn chặn sự sa sút sâu hơn trong tuyển dụng và tăng trưởng tiền lương.

Lạm phát dai dẳng – hạn chế không gian chính sách

Tuy nhiên, Fed không thể chỉ tập trung vào việc làm. Lạm phát vẫn đang bám trụ ở mức cao. Chỉ số giá tiêu dùng lõi (CPI core) tháng 8 ở mức 3,1%, không đổi so với tháng 7 và cao hơn nhiều so với mục tiêu 2% mà Fed đặt ra.

Trong dự báo mới, Fed giữ nguyên kỳ vọng lạm phát 2025 ở mức 3,1%, đồng thời nâng nhẹ tăng trưởng GDP từ 1,4% lên 1,6%. Điều này cho thấy một chút lạc quan rằng nền kinh tế có thể duy trì đà tăng, nhưng không đủ để loại bỏ nguy cơ stagflation – tình trạng tăng trưởng chậm đi kèm lạm phát cao.

Bóng đen chính trị bao trùm

Quyết định lần này không chỉ phản ánh yếu tố kinh tế, mà còn gắn liền với bối cảnh chính trị nóng bỏng. Tổng thống Trump liên tục gây áp lực, cáo buộc Fed phản ứng quá chậm và công khai thúc đẩy cắt giảm mạnh tay hơn.

Việc ông bổ nhiệm Stephen Miran vào Hội đồng Thống đốc ngay trước thềm cuộc họp càng làm dấy lên nghi ngờ về nỗ lực định hình lại định hướng chính sách tiền tệ. Song song đó, Trump cũng tìm cách sa thải Thống đốc Lisa Cook, nhưng bị tòa án chặn lại.

Powell trong họp báo không bình luận trực tiếp, nhưng nhấn mạnh Fed sẽ kiên định bảo vệ tính độc lập. Điều này cho thấy cuộc giằng co giữa chính quyền và ngân hàng trung ương sẽ còn tiếp diễn, tiềm ẩn rủi ro làm xói mòn uy tín chính sách.

Biểu đồ chấm và sự bất định cao độ

Biểu đồ dự báo lãi suất (dot plot) cho thấy một bức tranh thiếu đồng thuận chưa từng có. Trong khi dự báo trung vị cho thấy còn hai lần cắt giảm nữa trong năm 2025 và một lần trong 2026, phạm vi dự báo lại trải rộng từ “không cắt giảm” đến “sáu lần”.

Sự phân hóa này phản ánh mức độ bất định cao về tác động của chính sách và môi trường kinh tế bên ngoài, bao gồm biến động từ thương mại, nhập cư và thuế dưới chính quyền hiện tại. Như Powell đã nói: “Không có con đường nào là không có rủi ro”.

Thách thức phía trước

Việc cắt giảm lãi suất lần này là bước đi cần thiết để bảo vệ thị trường lao động, nhưng Fed đang phải đi trên lằn ranh mong manh. Một mặt, cơ quan này cần duy trì tăng trưởng và tránh suy thoái; mặt khác, họ phải kiềm chế lạm phát dai dẳng và tránh bị cuốn vào các toan tính chính trị.

Trong những tháng tới, Powell và các đồng sự sẽ đối diện thử thách kép: giữ vững uy tín và sự độc lập, đồng thời đưa ra các quyết định đủ linh hoạt để thích ứng với những cú sốc kinh tế mới. Với hai lần cắt giảm nữa được kỳ vọng, mỗi bước đi của Fed sẽ đều được theo dõi sát sao bởi thị trường, chính giới và người dân.

Kết luận

Đợt cắt giảm lãi suất đầu tiên năm 2025 không chỉ là một động thái kỹ thuật trong chính sách tiền tệ, mà còn là tín hiệu chuyển hướng quan trọng. Nó phản ánh sự yếu đi của thị trường lao động, nhưng đồng thời cũng phơi bày sự chia rẽ nội bộ, áp lực chính trị và bài toán lạm phát chưa có lời giải.

Con đường phía trước của Fed đầy thách thức, khi phải vừa giữ vững vai trò độc lập, vừa điều tiết nền kinh tế trong một môi trường bất định. Nếu thành công, đây sẽ là minh chứng cho sự kiên định và khả năng thích ứng của ngân hàng trung ương quyền lực nhất thế giới. Nếu thất bại, hậu quả có thể là mất kiểm soát cả về kinh tế lẫn niềm tin công chúng.

Ngày 16/9 tại Madrid, một thỏa thuận được xem như “bước tiến lớn” đã được công bố nhằm giải quyết những tranh cãi kéo dài về TikTok – ứng dụng mạng xã hội với hơn 170 triệu người dùng Mỹ. Nhà Trắng dưới thời Donald Trump chuẩn bị tuyên bố đây là một “chiến thắng” quan trọng cho an ninh quốc gia. Nhưng khi nhìn kỹ, đây không hẳn là một thành tựu chiến lược, mà giống như một sự thỏa hiệp giữ thể diện, trong khi vấn đề cốt lõi vẫn bị bỏ ngỏ.

Hai mối lo ngại cốt lõi từ 2017

Kể từ khi TikTok xuất hiện tại Mỹ năm 2017, giới chức an ninh quốc gia đã gióng lên hồi chuông cảnh báo với hai mối lo chính.

Thứ nhất, lượng dữ liệu khổng lồ của người dùng Mỹ – bao gồm vị trí địa lý, thói quen sử dụng, thậm chí cả thao tác bàn phím – có thể bị lưu trữ trên các máy chủ đặt tại Trung Quốc, nơi cơ quan tình báo nước này có quyền tiếp cận.

Thứ hai, và quan trọng hơn, thuật toán của TikTok có thể trở thành công cụ định hình dư luận. Thuật toán này quyết định người dùng nhìn thấy nội dung gì, từ giải trí đến chính trị, và hoàn toàn có khả năng bị điều chỉnh bởi các định hướng kiểm duyệt hoặc tuyên truyền của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).

Thỏa thuận Madrid: giải quyết nửa vời

Theo thông tin công bố, thỏa thuận mới yêu cầu dữ liệu người Mỹ được lưu trữ tại các máy chủ trong lãnh thổ Mỹ, do công ty Mỹ vận hành. Đây có thể coi là bước tiến trong việc hạn chế rủi ro về quyền riêng tư.

Tuy nhiên, mối lo lớn nhất – quyền kiểm soát thuật toán – vẫn nằm ngoài tầm giải quyết. Oracle, Silver Lake và Andreessen Horowitz được cho là chuẩn bị bỏ ra hàng tỷ USD để mua quyền cấp phép sử dụng thuật toán từ ByteDance. Điều đó đồng nghĩa, mã nguồn quyết định luồng nội dung vẫn nằm trong tầm kiểm soát cuối cùng của Bắc Kinh.

Nói cách khác, các công ty Mỹ sẽ trả tiền để sử dụng một thuật toán mà quyền phủ quyết vẫn thuộc về ĐCSTQ. Trong khi đó, 170 triệu người Mỹ tiếp tục bị ảnh hưởng bởi cơ chế lựa chọn nội dung đến từ bên ngoài.

Vì sao Washington chấp nhận?

Câu hỏi lớn đặt ra: tại sao Mỹ chấp nhận một thỏa thuận chưa hoàn thiện như vậy?

Câu trả lời nằm ở sự bế tắc chiến lược. Nếu không đạt được thỏa thuận, lựa chọn duy nhất còn lại là cấm hoàn toàn TikTok tại Mỹ. Về mặt pháp lý, điều này hoàn toàn khả thi. Năm 2024, Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật Bảo vệ Người Mỹ khỏi Ứng dụng do Đối thủ Nước ngoài Kiểm soát (PAFACA), trao quyền buộc ByteDance phải thoái vốn. Tòa án Tối cao cũng ủng hộ tính hợp pháp của biện pháp này.

Nhưng trên thực tế, cả Washington lẫn Bắc Kinh đều ngần ngại. Một lệnh cấm sẽ gây ra phản ứng dữ dội trong xã hội Mỹ, đặc biệt là giới trẻ. Ngược lại, nếu ByteDance phải bán TikTok, Trung Quốc sẽ coi đó là một sự sỉ nhục chính trị, đồng thời khiến công ty mất hàng chục tỷ USD doanh thu thường niên.

Trong thế đối đầu ấy, các nhà đàm phán hai bên đã ngầm tìm kiếm “giải pháp giữa đường”. Nhà Trắng có thể tuyên bố bảo vệ dữ liệu người Mỹ; Bắc Kinh giữ được thuật toán; các nhà đầu tư Mỹ nhìn thấy cơ hội sinh lời. Tất cả các bên đều có thể tuyên bố thắng lợi, dù bản chất vấn đề chưa hề được xử lý.

Trò chơi chính trị và kinh tế

Không thể bỏ qua yếu tố chính trị trong thời điểm này. Chính quyền Trump đang muốn tạo dấu ấn cứng rắn trước Trung Quốc, đặc biệt trước thềm khả năng diễn ra cuộc gặp Trump – Tập tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC. Việc công bố một thỏa thuận được tô vẽ như chiến thắng có thể mang lại lợi ích đối nội.

Về phía Trung Quốc, việc giữ nguyên quyền kiểm soát thuật toán là “lằn ranh đỏ” không thể vượt qua. Đối với Bắc Kinh, mất quyền kiểm soát nội dung đồng nghĩa đánh mất công cụ ảnh hưởng chiến lược vào xã hội Mỹ. Vì thế, thỏa thuận Madrid giúp Bắc Kinh vừa duy trì được công cụ này, vừa tránh viễn cảnh TikTok bị loại bỏ hoàn toàn.

Nguy cơ lâu dài

Điểm nguy hiểm nhất là Mỹ có thể đang tự ru ngủ bằng một chiến thắng bề ngoài. Dữ liệu có thể được lưu trữ tại Mỹ, nhưng thuật toán vẫn là “hộp đen” chịu ảnh hưởng từ ĐCSTQ. Trong thời đại thông tin, việc kiểm soát luồng nội dung đồng nghĩa kiểm soát nhận thức và quan điểm xã hội.

Nếu không có cơ chế giám sát độc lập, Mỹ sẽ tiếp tục đối mặt với nguy cơ TikTok trở thành kênh truyền tải thông tin sai lệch, định hướng chính trị hoặc kiểm duyệt mềm đối với các chủ đề nhạy cảm. Điều này tiềm ẩn rủi ro lớn hơn nhiều so với vấn đề bảo mật dữ liệu cá nhân.

Quốc hội cần hành động

Để tránh rơi vào bẫy thỏa hiệp, Quốc hội Mỹ cần đặt ra những yêu cầu khắt khe hơn. Ít nhất, phải có:

• Kiểm toán độc lập, liên tục với hệ thống đề xuất của TikTok.

• Công bố công khai các thay đổi thuật toán quan trọng, tránh tình trạng thao túng kín đáo.

• Cơ chế minh bạch trong việc xếp hạng và loại bỏ nội dung, bảo đảm nền tảng này không trở thành công cụ kiểm duyệt trá hình.

Bất kỳ biện pháp nào ít hơn chỉ khiến Mỹ sở hữu thêm vài trung tâm dữ liệu hoành tráng, trong khi nguy cơ cũ vẫn tồn tại: một “microphone” khổng lồ của Bắc Kinh len lỏi trong túi áo của giới trẻ Mỹ.

Kết luận

Thỏa thuận Madrid không phải là dấu chấm hết cho tranh cãi về TikTok, mà chỉ là một chương mới của cuộc đấu trí giữa Washington và Bắc Kinh. Nó giúp cả hai bên tuyên bố chiến thắng, nhưng chiến thắng này có phần rỗng tuếch.

Nguy cơ thật sự – thuật toán và khả năng thao túng thông tin – vẫn còn nguyên. Nếu Mỹ không hành động quyết liệt hơn, thỏa thuận này sẽ chỉ là màn kịch chính trị, để rồi an ninh quốc gia tiếp tục bị đe dọa từ bên trong.