Tòa Phúc Thẩm Hoa Kỳ Từ Chối Cho Phép Trump Cách Chức Thống Đốc Fed Cook

Ngày 15/9, Tòa Phúc thẩm Hoa Kỳ cho Quận Columbia đã từ chối yêu cầu của cựu Tổng thống Donald Trump nhằm sa thải Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Lisa Cook. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử từ khi Fed được thành lập năm 1913, một tổng thống tìm cách bãi nhiệm một thành viên Hội đồng Thống đốc. Phán quyết này đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cuộc đối đầu pháp lý giữa Nhà Trắng và ngân hàng trung ương, với hệ lụy tiềm ẩn cho sự độc lập của Fed và niềm tin thị trường toàn cầu.

Phán quyết lịch sử của tòa án

Trong phán quyết 2–1, hai thẩm phán do cựu Tổng thống Joe Biden bổ nhiệm đã bỏ phiếu giữ bà Lisa Cook tại vị, bác bỏ yêu cầu của chính quyền Trump về quyền “tuyệt đối” trong việc sa thải các thống đốc Fed. Chỉ có Thẩm phán Gregory Katsas, được Trump bổ nhiệm, bỏ phiếu ủng hộ đề nghị của cựu tổng thống.

Tòa cho rằng luật thành lập Fed năm 1913 quy định thống đốc chỉ có thể bị bãi nhiệm “có lý do chính đáng”, và điều này chủ yếu áp dụng cho các hành vi sai phạm trong thời gian đương nhiệm. Do cáo buộc gian lận thế chấp chống lại Cook liên quan đến thời kỳ trước khi bà nhậm chức, nó không đủ cơ sở để biện minh cho việc bãi nhiệm.

Cook – người phụ nữ da đen đầu tiên giữ chức Thống đốc Fed – đã kiện Trump vào cuối tháng 8, cho rằng nỗ lực sa thải bà chỉ là một cái cớ để can thiệp vào lập trường chính sách tiền tệ.

Cuộc chiến quyền lực: Tổng thống hay Fed nắm thế thượng phong?

Từ lâu, Fed được thiết kế để tránh sự can thiệp chính trị trực tiếp, giúp cơ quan này duy trì tính độc lập trong việc đưa ra chính sách tiền tệ. Các thống đốc Fed có nhiệm kỳ dài, vượt qua nhiều chu kỳ chính trị, nhằm đảm bảo rằng quyết định về lãi suất không bị chi phối bởi mong muốn ngắn hạn của chính quyền.

Trump nhiều lần chỉ trích Fed, đặc biệt là Chủ tịch Jerome Powell, vì không cắt giảm lãi suất đủ mạnh để hỗ trợ tăng trưởng. Việc ông tìm cách sa thải Cook – một nhân vật có quan điểm thiên về thắt chặt chính sách để kiềm chế lạm phát – thể hiện nỗ lực trực tiếp nhằm định hình Hội đồng Thống đốc theo hướng có lợi cho mình.

Nếu Trump thành công, điều này có thể mở ra tiền lệ cho các tổng thống tương lai, biến Fed thành công cụ chính trị thay vì cơ quan độc lập. Chính vì vậy, vụ kiện không chỉ xoay quanh cá nhân bà Cook mà còn là phép thử cho nền tảng thể chế của Hoa Kỳ.

Tác động thị trường và bức tranh pháp lý rộng hơn

Thời điểm diễn ra vụ kiện càng khiến giới tài chính lo ngại, bởi Fed sắp bước vào cuộc họp chính sách có khả năng cắt giảm lãi suất để đối phó với thị trường lao động suy yếu. Một sự xáo trộn nhân sự ngay trước thềm cuộc họp có thể gây bất ổn niềm tin nhà đầu tư, cả trong và ngoài nước Mỹ.

Trong hồ sơ phản hồi, các luật sư của Cook nhấn mạnh rằng việc sa thải bà vào lúc này sẽ “gây chấn động” thị trường tài chính toàn cầu, ảnh hưởng đến lợi ích công chúng. Đây là lập luận đã thuyết phục được tòa án, ít nhất trong giai đoạn hiện tại.

Đáng chú ý, Tòa Tối cao Mỹ gần đây đã cho phép Trump sa thải các quan chức ở một số cơ quan độc lập khác. Tuy nhiên, trong một phán quyết hồi tháng 5, Tòa nhấn mạnh Fed có “cấu trúc đặc biệt” và không giống với các cơ quan hành pháp thông thường. Điều này cho thấy tòa án tối cao có thể giữ lập trường khác biệt đối với Fed – cơ quan được xem là “cột trụ” ổn định kinh tế Mỹ.

Ý nghĩa rộng lớn: Thử thách đối với nguyên tắc độc lập của ngân hàng trung ương

Vụ việc Lisa Cook cho thấy ranh giới mong manh giữa chính trị và chính sách tiền tệ. Nếu Fed đánh mất tính độc lập, các quyết định lãi suất có thể bị chi phối bởi chu kỳ bầu cử thay vì dữ liệu kinh tế. Điều này làm xói mòn niềm tin của thị trường, đẩy đồng USD và trái phiếu kho bạc Mỹ vào thế dễ biến động hơn.

Các chuyên gia nhận định, sự kiện này không chỉ là tranh chấp pháp lý mà còn là phép thử đối với hệ thống thể chế Mỹ: liệu Fed có thực sự đứng ngoài áp lực chính trị hay sẽ trở thành một công cụ mới trong tay tổng thống?

Điều gì được phản ánh?

Việc Tòa Phúc thẩm ngăn Trump bãi nhiệm Lisa Cook phản ánh ba điểm then chốt:

1. Bảo vệ nguyên tắc độc lập: Quyết định khẳng định Fed không thể dễ dàng bị chi phối bởi mong muốn ngắn hạn của chính trị gia.

2. Tiền lệ pháp lý quan trọng: Đây là lần đầu tiên luật năm 1913 về Fed được thử thách tại tòa, mở ra khuôn khổ pháp lý mới cho mối quan hệ giữa Nhà Trắng và Fed.

3. Tín hiệu tới thị trường toàn cầu: Hệ thống thể chế Mỹ, dù đối mặt áp lực chính trị, vẫn có cơ chế bảo vệ sự ổn định của ngân hàng trung ương – yếu tố then chốt cho niềm tin quốc tế vào đồng USD.

Trong ngắn hạn, bà Cook tiếp tục giữ ghế tại Fed. Nhưng trong dài hạn, vụ kiện này sẽ còn được nhớ như một trong những bước ngoặt lịch sử định hình lại ranh giới giữa chính trị và chính sách tiền tệ ở Hoa Kỳ.