Khi Mỹ Siết H-1B, Trung Quốc Mở Lối Với Thị Thực K

Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ toàn cầu ngày càng khốc liệt, Trung Quốc vừa công bố kế hoạch triển khai chương trình thị thực K, một sáng kiến được đánh giá mang tính chiến lược nhằm thu hút nhân tài quốc tế trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM). Động thái này diễn ra đúng vào thời điểm Hoa Kỳ tăng phí thị thực lao động H-1B – vốn là con đường phổ biến cho hàng trăm nghìn lao động tay nghề cao nhập cư vào Mỹ mỗi năm. Sự thay đổi tương phản giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã làm nổi bật cuộc đua giành giật nhân tài công nghệ toàn cầu, một yếu tố then chốt quyết định vị thế địa chính trị trong kỷ nguyên số.

Thị thực K: Con đường mới cho nhân tài STEM

Theo thông tin ban đầu, thị thực K cho phép sinh viên tốt nghiệp ngành STEM từ các quốc gia khác có thể sinh sống và làm việc tại Trung Quốc mà không cần thư mời làm việc từ doanh nghiệp trong nước. Đây là một khác biệt đáng kể so với thị thực H-1B của Hoa Kỳ, vốn yêu cầu sự bảo lãnh từ chủ lao động.

Chính sách mới mang lại nhiều ưu điểm nổi bật:

• Không có hệ thống bốc thăm hạn chế như H-1B của Mỹ.

• Không áp lệ phí nộp đơn cao ngất ngưởng – trong khi Mỹ vừa nâng mức phí lên tới 100.000 USD.

• Tập trung vào nhóm nhân tài trẻ, tay nghề cao, tạo ra một lựa chọn linh hoạt và dễ tiếp cận.

Điều này cho thấy Trung Quốc đang chủ động mở rộng cánh cửa cho nhân tài toàn cầu, thay vì chỉ tập trung vào chiến lược “hồi hương chất xám” như trước đây.

Thời điểm chiến lược: Mỹ siết, Trung Quốc nới

Thời điểm ra mắt thị thực K trùng khớp với quyết định tăng chi phí thị thực H-1B của chính quyền Donald Trump, khiến nhiều ứng viên – đặc biệt đến từ Ấn Độ – phải cân nhắc lựa chọn mới.

Ấn Độ là nước hưởng lợi lớn từ H-1B, khi chiếm 71% số thị thực được cấp trong năm trước. Tuy nhiên, chi phí tăng cao và quá trình cạnh tranh khắc nghiệt có thể khiến nhiều kỹ sư, lập trình viên Ấn Độ tìm đến thị trường Trung Quốc như một giải pháp thay thế.

Michael Feller, một chuyên gia nhập cư, nhận định:

“Việc Mỹ siết chặt thị thực lao động tay nghề cao có thể vô tình mang lại lợi thế cho Trung Quốc. Thị thực K rõ ràng là một lựa chọn hấp dẫn hơn cho những cá nhân trẻ, có tham vọng trong lĩnh vực công nghệ.”

Sự đối lập này phản ánh cách hai siêu cường tiếp cận vấn đề nhân lực công nghệ: Mỹ dường như đặt rào cản tài chính và hành chính cao hơn, trong khi Trung Quốc chọn con đường mở cửa để tận dụng nguồn chất xám toàn cầu.

Những thách thức tiềm ẩn

Dù mang lại lợi thế, thị thực K không phải không có rào cản. Một số vấn đề nổi cộm được các nhà phân tích chỉ ra bao gồm:

1. Thiếu thông tin chi tiết: Chính phủ Trung Quốc vẫn chưa công bố đầy đủ tiêu chí đủ điều kiện, các gói ưu đãi tài chính hay lộ trình xin thường trú. Điều này có thể làm giảm sức hút đối với những người muốn gắn bó lâu dài.

2. Rào cản ngôn ngữ: Phần lớn các công ty công nghệ Trung Quốc hoạt động bằng tiếng Quan Thoại. Đây là một trở ngại không nhỏ đối với những nhân tài quốc tế không thành thạo tiếng Trung.

3. Căng thẳng địa chính trị: Quan hệ phức tạp giữa Trung Quốc và Ấn Độ có thể ảnh hưởng đến số lượng ứng viên từ quốc gia Nam Á này – nhóm vốn chiếm tỷ trọng lớn trong thị trường nhân lực công nghệ quốc tế.

4. Giới hạn về nhập cư dài hạn: Trung Quốc lâu nay nổi tiếng là nước không mở cửa mạnh mẽ cho lao động ngoại quốc. Các nhà quan sát cho rằng, khó có khả năng Bắc Kinh thay đổi toàn diện chính sách nhập cư để chào đón một làn sóng nhân tài quốc tế lớn.

Từ “hồi hương chất xám” đến toàn cầu hóa nhân tài

Trong nhiều năm qua, các nỗ lực thu hút nhân tài của Trung Quốc chủ yếu xoay quanh việc mời gọi du học sinh và chuyên gia Trung Quốc trở về nước thông qua các gói hỗ trợ tài chính hấp dẫn, bao gồm trợ cấp mua nhà, tiền thưởng ký hợp đồng hay cơ hội tiếp cận các dự án nghiên cứu trọng điểm.

Thị thực K đánh dấu sự dịch chuyển trong tư duy: không chỉ hướng đến công dân Trung Quốc ở nước ngoài, mà còn mở rộng vòng tay với nhân tài quốc tế. Điều này phù hợp với tham vọng dài hạn của Bắc Kinh trong việc trở thành trung tâm đổi mới công nghệ hàng đầu thế giới.

Lợi ích tiềm năng và tác động toàn cầu

Nếu vận hành hiệu quả, thị thực K có thể mang lại nhiều lợi ích cho Trung Quốc:

• Củng cố năng lực nghiên cứu và phát triển (R&D) trong các lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, viễn thông, chip bán dẫn.

• Tạo ra hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ sôi động hơn, với sự tham gia của nhiều tài năng quốc tế.

• Gia tăng sức cạnh tranh toàn cầu trong bối cảnh Mỹ và phương Tây đang siết chặt kiểm soát xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc.

Tuy nhiên, mức độ thành công của chương trình sẽ phụ thuộc nhiều vào cách Bắc Kinh giải quyết các thách thức kể trên. Một chính sách nửa vời, thiếu minh bạch và thiếu cởi mở có thể khiến thị thực K chỉ dừng lại ở mức biểu tượng, thay vì trở thành công cụ thực sự hiệu quả.

Bước đi chiến lược trong cuộc đua công nghệ

Thị thực K mới của Trung Quốc là một nước cờ chiến lược trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt với Hoa Kỳ. Bằng cách đưa ra lựa chọn nhập cư linh hoạt, chi phí thấp và hướng đến nhân tài STEM toàn cầu, Bắc Kinh đang phát tín hiệu rõ ràng: Trung Quốc muốn trở thành điểm đến thay thế cho những cá nhân tìm kiếm cơ hội ngoài nước Mỹ.

Dẫu vậy, con đường này không hề bằng phẳng. Ngôn ngữ, chính trị và truyền thống nhập cư hạn chế của Trung Quốc có thể làm giảm sức hấp dẫn ban đầu. Thành công cuối cùng sẽ phụ thuộc vào việc Trung Quốc có thể chuyển hóa lời hứa thành chính sách cụ thể, minh bạch và bền vững hay không.

Trong cuộc đua giành giật chất xám toàn cầu, mỗi thay đổi trong chính sách nhập cư đều có thể tạo ra bước ngoặt. Nếu tận dụng tốt, thị thực K có thể trở thành vũ khí mềm giúp Trung Quốc củng cố vị thế trong lĩnh vực công nghệ tiên tiến – và từ đó, nâng tầm ảnh hưởng trên bàn cờ địa chính trị quốc tế.