Iran Cải Cách Tiền Tệ Giữa Khủng Hoảng Siêu Lạm Phát

Siêu Lạm Phát Thúc Đẩy Cải Cách Tiền Tệ

Sau nhiều năm chật vật với lạm phát vượt ngưỡng 35%, chính phủ Iran đã tiến hành một trong những cuộc cải cách tiền tệ lớn nhất trong lịch sử quốc gia này. Quốc hội Iran vừa bật đèn xanh cho kế hoạch xóa bỏ bốn số 0 khỏi đồng rial, với kỳ vọng giúp đơn giản hóa các giao dịch tài chính, giảm bớt rối rắm trong hệ thống kế toán và phục hồi phần nào niềm tin của người dân vào đồng tiền quốc gia.

Trong bối cảnh kinh tế Iran đang chịu áp lực nặng nề từ các lệnh trừng phạt quốc tế, sự quản lý tài chính thiếu hiệu quả và đồng nội tệ suy yếu nghiêm trọng, động thái này được xem là nỗ lực nhằm tạo “li liều mới” cho nền kinh tế đang trì trệ.

Theo trang Bonbast.com, đồng rial hiện giao dịch ở mức khoảng 1,15 triệu rial đổi 1 USD trên thị trường tự do — mức thấp kỷ lục cho thấy sức mua của người dân đã bị bào mòn nghiêm trọng. Trong đời sống hàng ngày, việc đọc hóa đơn hay ghi nhận kế toán trở nên vô cùng phức tạp, khiến cải cách tiền tệ trở thành nhu cầu cấp bách

Theo kế hoạch được thông qua, Ngân hàng Trung ương Iran (CBI) sẽ có hai năm chuẩn bị trước khi áp dụng đồng tiền mới. Sau đó, trong vòng ba năm tiếp theo, đồng tiền cũ và mới sẽ được lưu hành song song để người dân và doanh nghiệp có thời gian thích ứng.

Ông Shamsoldin Hossein, Chủ tịch Ủy ban Kinh tế Quốc hội, nhấn mạnh:

“Mục tiêu của cải cách là giúp đồng rial trở nên thân thiện hơn với người dùng, giảm sai sót trong tính toán và khôi phục phần nào niềm tin tài chính.”

Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận thực tế phũ phàng rằng lạm phát kéo dài đã khiến đồng rial gần như mất giá trị trong sử dụng hàng ngày, và việc đổi tiền chỉ là bước khởi đầu, không phải là giải pháp triệt để.

Dù được xem là bước đi táo bạo, kế hoạch này không tránh khỏi những tranh cãi sâu sắc trong giới kinh tế.
Một số chuyên gia cho rằng xóa số 0 chỉ là thay đổi hình thức, không thể cải thiện giá trị thực của đồng tiền.

Ông Hossein Samsami, một thành viên Quốc hội, phát biểu:

“Uy tín của một đồng tiền không thể được phục hồi chỉ bằng cách xóa bỏ bốn số 0. Điều đó chỉ có thể đạt được khi nền kinh tế thực sự mạnh lên.”

Những lời cảnh báo này không phải vô căn cứ. Trong lịch sử, nhiều quốc gia từng thử nghiệm các cuộc đổi tiền tương tự – như Venezuela, Zimbabwe hay Thổ Nhĩ Kỳ – nhưng hầu hết đều thất bại trong việc kiểm soát lạm phát.

Venezuela, chẳng hạn, đã đổi tiền ba lần chỉ trong vòng một thập kỷ, nhưng lạm phát vẫn tăng vọt do thiếu cải cách cơ cấu và quản lý tài chính yếu kém. Trường hợp của Iran có thể lặp lại nếu các nguyên nhân gốc rễ của lạm phát không được xử lý.

Iran hiện đang chịu sức ép kép: vừa phải đối phó với lạm phát, vừa phải thích nghi với tình trạng cô lập kinh tế toàn cầu. Các lệnh trừng phạt của phương Tây đã làm hạn chế xuất khẩu dầu, cản trở dòng vốn ngoại tệ, khiến dự trữ ngoại hối suy giảm và áp lực tỷ giá leo thang.

Trong bối cảnh đó, cải cách tiền tệ được xem là nỗ lực để khôi phục niềm tin trong nước và trấn an tâm lý người dân. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng biện pháp kỹ thuật này chỉ có tác dụng tạm thời nếu chính phủ không song song triển khai các chính sách kinh tế mạnh mẽ hơn.

Một số thách thức chính Iran phải đối mặt gồm:

• Kiểm soát thâm hụt ngân sách và chi tiêu công.

• Tăng cường sản xuất nội địa nhằm giảm phụ thuộc nhập khẩu.

• Ổn định thị trường ngoại hối để giữ giá trị đồng rial.

• Cải thiện quan hệ thương mại quốc tế, đặc biệt là với các nước châu Á và khu vực Trung Đông.

Liệu Iran Có Thể Vượt Qua Vòng Luẩn Quẩn Lạm Phát?

Việc loại bỏ bốn số 0 khỏi đồng rial đánh dấu một bước chuyển mang tính biểu tượng hơn là kinh tế. Nó thể hiện nỗ lực của Tehran trong việc đưa nền kinh tế trở lại quỹ đạo ổn định, nhưng hiệu quả dài hạn vẫn còn là dấu hỏi lớn.

Nếu không có các cải cách cơ cấu thực chất, bao gồm minh bạch ngân sách, cải thiện môi trường đầu tư và phục hồi năng lực sản xuất, đồng rial có thể tiếp tục trượt dốc dù được “đổi tên” hay “tái định dạng”.

Giới quan sát cho rằng, trong thời gian tới, chìa khóa thành công của cải cách này sẽ nằm ở cách Iran kết hợp chính sách tiền tệ và tài khóa, cùng khả năng ổn định tâm lý thị trường – yếu tố không thể đo lường nhưng có tác động sâu sắc đến niềm tin kinh tế.

Cải cách tiền tệ của Iran là bước đi tất yếu trong bối cảnh siêu lạm phát kéo dài, nhưng nó chỉ là phần nổi của tảng băng kinh tế đang chìm sâu trong khủng hoảng cấu trúc. Khi quốc gia này bước vào giai đoạn chuyển đổi, câu hỏi quan trọng không chỉ là “đồng rial mới sẽ trị giá bao nhiêu”, mà là liệu Iran có thể xây dựng một nền kinh tế vững mạnh hơn từ những đồng tiền đã mất giá.

Nếu Tehran có thể tận dụng cải cách này như một khởi đầu cho đổi mới sâu rộng hơn, đây có thể là dấu hiệu cho một chu kỳ phục hồi mới – còn nếu không, cuộc đổi tiền có thể chỉ là một phép tô vẽ nhất thời cho bức tranh lạm phát chưa hồi kết.