Tin mới nhấtTrong những ngày gần đây, tình hình an ninh ở khu vực Biển Baltic trở nên căng thẳng khi Estonia thông báo sẽ yêu cầu NATO hỗ trợ thêm hệ thống phòng không và tăng cường tuần tra trên không. Động thái này diễn ra sau vụ việc ba máy bay tiêm kích MiG-31 của Nga xâm phạm không phận Estonia – lần vi phạm thứ ba trong tháng và thứ tư trong năm 2025.
Sự việc không chỉ khiến Tallinn lo ngại mà còn làm dấy lên nhiều câu hỏi về khả năng phản ứng của NATO, đặc biệt là trong bối cảnh chiến sự Ukraine vẫn căng thẳng và Moscow đang tìm cách thử thách quyết tâm của phương Tây.
Estonia gióng lên hồi chuông cảnh báo
Chính phủ Estonia coi vụ việc mới nhất là “một hành vi khiêu khích cực kỳ nguy hiểm”. Margus Tsahkna – Bộ trưởng Ngoại giao Estonia – gọi đây là sự vi phạm “vô liêm sỉ chưa từng có”, nhấn mạnh rằng các máy bay Nga chỉ cách thủ đô Tallinn vài giây bay.
Không chỉ vậy, Estonia đã chính thức viện dẫn Điều 4 của Hiệp ước NATO, tức là kêu gọi tham vấn khẩn cấp giữa các thành viên để bàn về cách ứng phó chung. Điều này cho thấy Tallinn không muốn vụ việc bị xem nhẹ, mà muốn biến nó thành một vấn đề chiến lược trong toàn bộ liên minh.
Thủ tướng Kristen Michal khẳng định NATO “đang hành động và đã sẵn sàng”, đồng thời để ngỏ khả năng “sử dụng vũ lực” nếu những hành vi xâm phạm tiếp tục.
Nga phủ nhận, căng thẳng leo thang
Phía Nga lập tức bác bỏ cáo buộc, khẳng định các máy bay của họ chỉ bay từ Karelia (giáp Phần Lan) đến Kaliningrad theo đúng lộ trình, không hề xâm phạm lãnh thổ Estonia. Tuy nhiên, Tallinn và NATO có bằng chứng radar cho thấy các máy bay Nga đã ở trong không phận Estonia tổng cộng 12 phút.
Đây không phải là vụ việc đơn lẻ. Trước đó, máy bay Nga từng xâm nhập không phận Ba Lan và Romania. Warsaw thậm chí đã bắn hạ một máy bay không người lái của Nga – lần đầu tiên kể từ khi xung đột Ukraine bùng nổ năm 2022.
Sự việc khiến nhiều chuyên gia lo ngại: Moscow có thể đang cố tình “đánh lạc hướng” NATO, buộc liên minh phải phân tán nguồn lực phòng thủ ở Đông Âu, thay vì tập trung cho Ukraine.
NATO phản ứng ra sao?
Ngay sau khi nhận tin, NATO đã điều động máy bay F-35 của Ý cùng với tiêm kích phản ứng nhanh từ Thụy Điển và Phần Lan để hộ tống máy bay Nga ra ngoài. Cuối tuần qua, lực lượng không quân Đức cũng xác nhận đã phải xuất kích để giám sát một máy bay quân sự Nga bay trong vùng trời trung lập trên Biển Baltic.
Liên minh đang triển khai chiến dịch Eastern Sentry (Người gác phía Đông), tăng cường phòng không và triển khai thêm máy bay phản lực tại các quốc gia vùng Baltic và Ba Lan. Đây được coi là thông điệp rằng NATO không bỏ qua bất kỳ hành động khiêu khích nào.
Tuy nhiên, câu hỏi lớn đặt ra: NATO sẽ phản ứng tới đâu? Liệu liên minh có sẵn sàng bắn hạ máy bay Nga nếu vi phạm tái diễn? Tiền lệ đã có – năm 2015, Thổ Nhĩ Kỳ từng bắn hạ một máy bay Nga khi xâm phạm không phận. Nhưng một hành động tương tự ở vùng Baltic có thể châm ngòi cho khủng hoảng nghiêm trọng hơn.
Washington giữ thái độ thận trọng
Mọi con mắt giờ đây đổ dồn về Mỹ, quốc gia giữ vai trò then chốt trong NATO. Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump tỏ ra thận trọng. Ông thừa nhận “không thích” những vụ xâm phạm này vì chúng có thể “gây ra rắc rối lớn”, nhưng chưa đưa ra cam kết cụ thể.
Thái độ của Trump phản ánh sự thay đổi trong chính sách Mỹ. So với thời chính quyền Biden, Washington hiện ít sẵn sàng viện trợ trực tiếp cho Ukraine, thay vào đó tập trung bán vũ khí cho các đồng minh châu Âu. Cách tiếp cận này khiến nhiều quốc gia Đông Âu lo ngại Mỹ có thể sẽ không phản ứng mạnh tay nếu căng thẳng leo thang.
Estonia và đồng minh ở thế khó
Với diện tích nhỏ và vị trí sát Nga, Estonia luôn là một trong những thành viên NATO dễ bị tổn thương nhất. Chính vì thế, Tallinn thúc giục đồng minh tăng cường bảo vệ không phận không chỉ để bảo vệ an ninh quốc gia, mà còn để gửi tín hiệu rằng NATO đoàn kết và sẵn sàng.
Marko Mihkelson, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Quốc hội Estonia, khẳng định: “Việc yêu cầu NATO tăng cường tuần tra trên không là hoàn toàn phù hợp”. Trong khi đó, Kaja Kallas – cựu Thủ tướng Estonia và hiện là lãnh đạo đối ngoại EU – mô tả hành động của Nga là “chiến dịch thử thách quyết tâm của châu Âu”.
Vấn đề ở đây không chỉ là vài vụ xâm phạm lẻ tẻ. Theo nhiều phân tích, Moscow muốn tạo áp lực tâm lý, buộc NATO phải tiêu tốn nguồn lực và chia rẽ nội bộ về cách phản ứng.
Thông điệp chiến lược từ Moscow
Bộ trưởng Quốc phòng Estonia Hanno Pevkur cảnh báo: “Một trong những mục tiêu then chốt của Nga là khiến phương Tây phải lo xử lý vấn đề ở biên giới của mình, trong khi Moscow tập trung toàn lực cho Ukraine”.
Điều này có nghĩa là các vụ xâm phạm có thể không chỉ đơn thuần là lỗi kỹ thuật hay “nhầm đường” như Nga giải thích, mà là một phần của chiến lược lâu dài: kéo NATO vào tình thế khó xử, vừa phải bảo vệ biên giới, vừa phải hỗ trợ Ukraine.
Kịch bản nào cho tương lai?
Nếu các vụ xâm phạm tiếp tục, NATO sẽ phải đối mặt với lựa chọn khó khăn: hoặc chấp nhận chúng như những hành vi khiêu khích lặp lại, hoặc phản ứng mạnh hơn bằng biện pháp quân sự – điều có thể dẫn tới đối đầu trực tiếp với Nga.
Kịch bản xấu nhất là một sự cố ngoài ý muốn, ví dụ một vụ bắn hạ máy bay, có thể kích hoạt khủng hoảng toàn diện giữa NATO và Moscow. Khi đó, Điều 5 của Hiệp ước NATO – quy định rằng tấn công một thành viên là tấn công toàn khối – có thể được viện dẫn, đưa cả liên minh vào vòng xoáy chiến tranh.
Trong bối cảnh này, các cuộc tham vấn theo Điều 4 mà Estonia vừa kích hoạt đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Chúng sẽ cho phép các nước thành viên thống nhất cách phản ứng, tránh để Nga lợi dụng sự chia rẽ trong nội bộ NATO.